6 کلید حیات
«مفاتیح الحیاه» کتابی است که از جزئی ترین مسائل زندگی مان می گوید؛ با این کتاب آشنا شوید:
لازم نیست راه دوری بروید؛ کافی است به خودتان رجوع کنید. اگر به خاطر داشته باشید از همان زمانی که توانایی اندیشیدن را پیدا کردید. همیشه حرف هایتان با سوالاتی مانند خدا چه شکلی است. انسان چگونه پیش خدا می رود. چه کاری انجام دهیم تا خدا ما را دوست داشته باشد و... همراه بوده است.
6 کلید حیات
«مفاتیح الحیاه» کتابی است که از جزئی ترین مسائل زندگی مان می گوید؛ با این کتاب آشنا شوید:
لازم نیست راه دوری بروید؛ کافی است به خودتان رجوع کنید. اگر به خاطر داشته باشید از همان زمانی که توانایی اندیشیدن را پیدا کردید. همیشه حرف هایتان با سوالاتی مانند خدا چه شکلی است. انسان چگونه پیش خدا می رود. چه کاری انجام دهیم تا خدا ما را دوست داشته باشد و... همراه بوده است. این موضوع تنها به من و شما ختم نمی شود. این خاصیت انسان است که همیشه یک علامت سوال بزرگ در ذهنش وجود داشته باشد و تا زمانی که راه روشنی برای آن پیدا نکند از بین نرود. یکی از این سوالات که در قرآن کریم هم به آن اشاره شده این است که چه حیاتی باعث حفظ زندگی عالی مرتبه انسان می شود. ما باید چگونه زندگی کنیم که در وادی هولناک آخرت نیفتیم. یا زندگی نیکبخت و سعادتمند چه ویژگی ای باید داشته باشد. از آنجا که اسلام دین زندگی است پس می توان به راحتی در سایه سار آن حیات انسان را به درستی شناخت و راه را پیدا کرد و به مفهوم واقعی زندگی دست یافت؛ راهی که تنها با تعالیم و آموزه های دینی میسر است. به همین دلیل از دیر باز علمای دین در هر شرایطی راهکارهای مختلف فردی و اجتماعی حیات بشری را بنابر آموزه های دینی به مردم ارائه داده اند تا مومنان آنان را در زندگی به کار ببندند. آیت الله جوادی آملی با انتشار کتاب «مفاتیح الحیاه» سعی بر آن داشته تا با اشراف همه جانبه به منابع و با کمک از روایات، احادیث و آیات قرآنی راه سلوک بندگان و ارتباط انسان با خدا را از طریق انجام اعمال عبادی و انسانی باز کند. این مقاله راهنمایی است برای افرادی که تصمیم دارند این کتاب را مطالعه کنند.
بخش اول: تعامل انسان با خود
روایات مختلفی وجود دارد که انسان باید پیش از شناخت خدا خودش را بشناسد و با خود تعاملی برقرار کند. نخستین بخش کتاب «مفاتیح الحیاه» نیز با همین موضوع شروع شده است. در بخش «تعامل انسان با خود» که در 12 فصل تعریف شده، راهکارهایی ارائه می شود که زندگی انسان را با رویکرد آبادانی زمین کمال می بخشند. این فصل ها در 138 صفحه کتاب نوشته شده اند و خوانندگان با موضوعات تفکر و تدبر، یادگیری و دانش اندوزی، کار و تلاش، حفظ تن و حرمت اضرار به نفس، نظافت و بهداشت، خوردن و آشامیدن، لباس و پوشش، زینت و آراستگی، مسکن و امکانات زندگی، مسافرت، خواب و بیداری، تفریحات سالم و ورزش آشنا خواهند شد. البته در زیرمجموعه هر فصل نیز قسمت های مربوط به آن موضوع دیده می شود که با ذکر روایات و احادیث درباره هر یک از آنها توضیحات لازم داده شده است. این مطالب با حجم بسیار کوتاهی که دارند موجب می شوند که موضوعات بسیار روشن تر برای مخاطب بیان شوند.
نمونه مطلب این بخش
امام صادق (ع) «شادابی و شکوفایی در چند چیز است؛ پیاده روی، سوارکاری، فرورفتن در آب، نگاه کردن به سبزه، خوردن، آشامیدن، نگاه به همسر زیبا، آمیزش، مسواک زدن، شستن سر با گل ختمی و گفت و گو با دوستان.»
بخش دوم: تعامل انسان با همنوعان
آیت
الله جوادی آملی در مقدمه بخش دوم نوشته اند: « پیوند با خویشاوندان و نیکی به
آنان به ویژه پدر و مادر از راه های مهم رشد و تعالی در همه زمینه ها و تقرب به
خداست که پس از ایمان به خدا، از با فضیلت ترین اعمال دینی به حساب می آید و اجر و
پاداش مادی و معنوی فراوانی دارد. این پیوند چنان مهم است که با اجماع عالمان شیعه
بر پایه ادله سه گانه کتاب. سنت و عقل از واجبات مهم دینی است.» شاید همین، دلیل
مناسبی باشد تا آیت الله جوادی آملی نه تنها در یکی از بخش های کتاب به موضوع
«تعامل انسان با همنوعان» بپردازد بلکه بیشترین صفحات کتاب را نیز به آن اختصاص
دهد. موارد صله رحم که در آیات و روایات بدان اشاره شده، عبارتند از پدر و مادر،
خواهر و برادر، فرزندان. سایر ارحام سببی و نسبی مانند پدر زن، مادر زن، داماد و..
این بخش، فصل هایی چون خویشاوندان، هم کیشان (مسلمانان)، مستضعفان، بیگانگان،
مهاجمان و دشمنان را هم شامل می شود.
نمونه مطلب این بخش
از رسول اکرم (ص) روایت است که می فرمایند: « با ارزش ترین انفاق ها آن است که انسان به والدین خودش انفاق کند؛ دوم بر خود و خانواده اش. سوم به نزدیکان تهیدستش، چهارم به همسایگان فقیر و پنجم به دستور خدا و در راه او صدقه دهد ولی ثواب صدقه از ثواب آن چهار کار خیر کمتر است.
بخش سوم: تعامل مردم و نظام اسلامی
تشکیل نظام اسلامی از ضروریات دین اسلام و مذهب
تشیع است چرا که بدون حکومت اسلامی اجرای احکام در امور سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و
حتی امور فردی امکان پذیر نیست؛ همان طور که امیرالمومنین (ع) نیز نظام و حکومت را
برای جامعه همانند رشته تسبیح برای دانه های آن می دانند که بهره برداری از دانه
ها بدون آن ممکن نیست.
در کتاب «مفاتیح الحیاه» بعد از اینکه انسان با چگونگی تعامل با خود و همنوعانش
آشنا می شود، در مرحله سوم به موضوع «چگونگی ارتباط نظام اسلامی و مردم» می رسد.
افراد با مطالعه بخش سوم خواهند آموخت که برای ادامه زندگی در کشور اسلامی چگونه
باید رفتار کنند. این بخش شامل چهار فصل با موضوعات نظام سیاسی، نظام اجتماعی،
شهرسازی و امور اقتصادی است. در هر فصل نیز درباره مواردی چون اهمیت تشکیل نظام
اسلامی، اهمیت نیاز به حاکم عادل، اتحاد و همبستگی، آزادی انسان ها، مشارکت سیاسی
و انتخابات، استقلال و نفی ذلت پذیری، مرزداری و اهمیت آن، قانون گرایی، نمونه
هایی از مصادیق خدمات عمومی خطر مال اندوزی، تولید و بهره ور ساختن مال، انواع کسب
و کار، راهکارهای توزیع عادلانه و... توضیح داده شده است.
نمونه مطلب این بخش
رسول خدا (ص) فرموده اند: « وحدت سیاسی بر محور پیشوای عادل نعمتی است که هیچکس ارزش آن را نمی داند». بنابراین، جدایی از گروه مومنان نه تنها عامل تقرب نیست بلکه عامل گرفتاری به دست شیطان است.
بخش چهارم : تعامل انسان با حیوان
قرن
هاست که حیوانات در زندگی انسان فواید بی شماری داشته اند و بشر از آنان استفاده
های بسیاری برده است.
دامداری، پرورش طیور و زنبوداری از راه های شناخته شده تامین نیازهای زندگی و کسب
و کار حلالند و میلیون ها خانواده در جهان از این راه روزی می خورند. در قرآن کریم
نیز سوره هایی به نام برخی از حیوانات ) بقره، فیل، نمل، نحل و عنکبوت) وجود دارد
که پیوند نزدیک انسان با حیوانات را نشان می دهد.
البته در این میان حقوق و وظایفی برای انسان در تعامل با همه حیوانات اهلی و غیر
اهلی وجود دارد که آیت الله جوادی آملی در بخش چهارم کتابشان با عنوان «تعامل
انسان با حیوان» به آن پرداخته و درباره آداب این تعامل در اسلام نوشته است. این
بخش که صفحات کمتری از کتاب را به خود اختصاص داده در سه فصل خلاصه می شود.
نگهداری حیوان، بهره گیری از حیوان و حقوق حیوان.
همان طور که درباره چگونگی نگهداری از حیوانات مطالبی نوشته شده به انواع بهره
گیری در حمل و نقل، جهاد و ورزش، بهره برداری عادلانه و توجه ویژه هنگام حمل بار
هم اشاره شده است. نیازردن حیوان هنگام ذبح، نهی از سلاخی بلافاصله پس از ذبح،
کشتن حیوان باردار بدون دلیل و تیراندازی به جانوران بنابر احکام و احادیث، از
دیگر مسائلی است که در این کتاب آورده شده است.
نمونه مطلب این بخش
امیر مومنان (ع) به متصدی دریافت مالیات حیوانات فرمودند کسی را برای دریافت حیوان بگمار که به دینداری مطمئن باشی و با مال مسلمانان مدارا کند، دلسوز و مهربان و امانتدار باشد و حیوانات را درمانده و خسته نکند.
بخش پنجم: تعامل انسان با خلق محیط زیست.
«اسلام
کامل ترین دین است» زمانی می توان به حقیقت این گفته پی برد که متوجه شویم خداوند
برای هر چیزی که آفریده و آن را در اختیار انسان قرار داده، آداب و دستوراتی مشخص
کرده است یکی از این مخلوقات، زمین (محیط زیست) است که به امانت در دستان ما قرار
دارد.
آیت الله جوادی آملی در بخش آخر کتاب «مفاتیح الحیاه» خوانندگان را با این نوع
امانتداری و رفتار مناسب آشنا می کند. در فصل اول این بخش موضوع «تعامل انسان با
خلقت محیط زیست» مطرح می شود که به سالم نگه داشتن محیط زیست یعنی رعایت حق محیط
زندگی آدمی و هر موجود زنده دیگر؛ از خانه گرفته تا کوچه، خیابان، جنگل، مراکز
آموزشی و خدماتی و... که با حیات فردی و جامعه پیوند دارد. اختصاص پیدا کرده است.
در فصل های دیگر هم به ترتیب درباره ی محیط زیست، آب و هوا و خاک حاصلخیز؛
درختکاری و جنگل کاری، فضای سبز و مراتع، باد و باران، نهرها و دریاها، راه ها و
جاده ها، مواد سوختنی، گردشگری و بازدید از شگفتی های تاریخی و طبیعی نوشته شده
است.
نمونه مطلب این بخش
امام صادق (ع) می فرمایند: « سکونت در سرزمینی دلپذیر است که هوایی سالم، آبی فراوان و زمینی حاصلخیز و آماده کشت داشته باشد. سخن از دلپذیری محل زندگی است نه فقط زنده ماندن، زیرا قحطی زدگان کشور های تهیدست نیز با فقر و مرض زنده اند ولی از حیات گوارا بهره مند نیستند.»
بخش ششم: خاتمه
بخش خاتمه کتاب «مفاتیح الحیاه» از صفحه 746 آغاز می شود. در این قسمت به کارهایی خاص که در روزهای ماه قمری می توان انجام داد، اشاره شده است. در ابتدا روایت هایی برای انجام اعمال خاص ایام هفته و ساعات گوناگون روز و سال مطرح شده است. قسمت دوم درباره کارهایی است که در سنت ها و آیین ها مورد توجه قرار می گیرند. سنت هایی مانند چهارشنبه سوری، عید نوروز، شب یلدا و... . قسمت های سوم و چهارم هم به اشارات زمان و اشارات سنت ها می پردازد و دلایل، تحلیل و حکمت هایی که لزوم انجام اعمال گوناگون را در روزها یا سنت ها تأیید می کند. جریانی که هم اکنون گزارش می شود نشانگر بی تأثیری ظرف زمان نسبت به سعد و نحس است.
منبع : ماهنامه دین و زندگی همشهری ، شماره 5
